Tongerse Poort
De Lenculen-poort waor ‘n poort vaan d’n ierste umwalling gebouwd in ‘t jaor 1229, en waor gelegen aon ’t begin vaan de Tóngersestraot bij kaffee De Trubinal. ‘nen Aandere naom veur
Lenculen-poort waor vreuger Linkulen-poort. In de kelder vaan ‘ne woening gelege aon de Bouillonstraot nommer 14 heet me nog restante gevoonde vaan dee Lenculen-poort. De Lenculen-poort
woort veur t iers genump in ’t jaor 1274, en woort gesloop in ’t jaor 1734. Lenculen is aofgeleid vaan leimculen, leemkuilen, en woort genump nao de leimkojle die dao toen in die buurt laoge. De
leim waor bestump veur de Mestreechter steinfebrikke. De Tongerse-poort ouch wel Buitense-Lenculen-poort of de nuie Lenculen-poort genump, waor vaan de twiede umwalling en woort
gebouwd in ’t jaor 1298. ‘n Jaorstein oet 1459 wees op ‘n verbouwing vaan de twie poort-torens. De poort kraog toen twie flankerende torens en ’t gehiel woort in 1544 gemoderniseerd, en gèt
verbeterd. In de noordeleke toren waor e polfer-magazijn. Vaandao ouch de naom vaan Polfertore. In den ‘aandere tore waor ‘n gaank gemaak dee nao ‘n kazjemat leep. Veurbij de poort maakde
de moer nog ‘ne haokse boch, riechting de maos. Ouch de Tongerse-poort had ‘n barbacane, mèt nog e klein wach-huiske tösse de ophaol-brögke. ‘n Barbacane of Brögke-sjans is ‘n boetewerk,‘n
versterkde boetepos, te vergelieke mèt ‘n väör-burch, dèks in de vörm van ‘n vestings-tore of dobbele vestingstore bove ‘n poort of brögk, veur verdeideging vaan de touwgaank vaan ‘n stad of
kestiel in de middeliewe. ’t Groete wach-hoes heet me laote stoon bij de sloop vaan de poort in 1867. Naoventrint 1543 maakde me ‘ne gewoente d’r vaan um ‘ne körf aon ‘ne paol op te trekke, es
in ’t veld ‘ne vijand waor gezeen. Bij ’t belègk vaan 1673 door ’t leger vaan Lodewijk XIV woort de poort flink geraak en versjendeleerd. ’t Waor ouch dat mèt dat belègk, d’Artagnan ’t leve leet. In
de leube bove de Tongerse-poort had ’t Moleneers-gilde hunne vergader-ruimte. Veurbij de poort maakde de moer e haokse boch, riechting de Maos. Noe kin me zien wie imposant dee
verdeidigings moer waor. De nao 't ooste buigende umwalling is de streek vaan de Jeker. Bij waterpoort “de Reek”struimp de Jeker de stad in, boe 't ziech vertak in 'nen aontal struime. Me kós de
De Reek slete, zoetot 't waterpeil in de grachte hoeger kaom te stoon. Vaanaof dezelfde plaots had me ouch 'ne cunette gemaak um de Brusselse-poort grach te verzeen vaan water. Dee cunette
leep oonder de groond door de stad riechting de Hoege Froonte. De Tongerse-poort woort in 1867-1868 gesloop.
Wach-Huiske Tongerse Poort
1770.
‘t Wach huiske vaan de Toongerse Poort heet nog ummertouw zien
eigensjap vaan ‘n doorsneij wach hoes behawwe. ‘t Is nen’ einvoudeg
gebouw vaan bakstein oonder ‘n zadeldaak, dat mèt nen euversteek bove
de veurgevel oetstik. De wach had oersprunkelek twie wach kamers, die
eder ‘nen eigenste touwgaank hadde. Links laog de offeceers wach en
rechs dee vaan de soldaote. Dit tiep wach-hoezer woorte naoventrint ’t
derde kwaart vaan de 18e iew op ‘nen aontal plaotse in Mestreech
gebouwd. Oonder aandere bij de Sint Maartens Poort, de Sint Pieters
Poort, en de Bosch Poort. Bij de verkaop vaan de wach-huiskes in 1868,
had me bepaold tot d’n daak-euversteek aofgebroke mós weure, meh dat
is gelökkig neet gebäörd. Bij de belaankriekste poort had me zoewel aon
de veld-kant es de stads-kant e wach-hoes stoon. In 1770 had me nog
wach-huiskes bij de Sle Vrouwe Poort, Vissersmaas, Cörversplein, Sint
Pieters straot, oonder ‘t Stadhoes, ‘t Dinghoes, aon de water poort in
Wiek, bij de Molenpoort aon de Hoenderstraot, Biesenwal, Jekerstraot,
en bij de Vief Köp. Neve ‘t kroethoes op Hoeg Fraankriek, laog e klein
wach-hoes, de zoegenaomde Vlooien-wach.
Tongerse Poort Stads-kant.
Tongerse Poort Veld-kant.
Tongerse Poort Veld-kant.
Wach-Huiske Tongerse Poort
1770.
