societeit momus

Sociëteit Momus

Bij de opriechting vaan de Momus Sociëteit in 1839, had de Sociëteit nog gein eige vereinigings gebouw, en woort d’r vergaderd bij Schrijnemakers vaan kaffee “De Roode Haan” gelege op Sint Pieter, wat evels 'n haaf oor wandele waor vaanaof de binnestad. De vereiniging zeukde al snel nao e gebouw of zaol, die binne de vestigings mör vaan de stad laog, ouch umtot de poorte vaan de stad um 22.00 oor woorte geslote. Me góng in Mestreech vaan zaol nao zaol veur oetveuringe, meh de mieste zaole waore te klein umtot ouch 't aontal leie vaan de Momus Sociëteit ummertouw groeter woort. Bekinde zaole waore in deen tied, de Redoutezaol, Kaffee Somya in de Helstraot (noe St.Bernardusstraot), zaol Pijls op de Boschstraot, Kaffee Suise oppe Vriethof, en kaffee Des Pays-Bas oppe Vriethof. De mieste eigenere vaan die zaole waore ouch lid vaan de Momus Sociëteit. De Momus heurde tot 't jaor 1878 'ne kleine zaol vaan Daenen oppe Vriethof, boe later de Momus Sociëteit gebouwd zouw weure. In datzelfde jaor koch de Sociëteit 't pand, en 't dao neve gelege pand woort ouch aon gekoch. 't Bestuur oonder leiding vaan Lourent Polis, had planne gemaak um op de plaots vaan die twie pande, 'n Momus Sociëteit te laote bouwe. Mèt 't organisere vaan 'n groete bazaar, woort fl 32.000 opgehaold, genóg um de ierste bouw-koste te kinne dèkke. In 't veurjaor vaan 1883 begós de Luikse arsjitek Remont aon de bouw vaan de Momus. De Sociëteit heurde tijdens de bouw twie zaole, ein op de hook vaan de Brögkstraot, en ein aon de Groete Grach, zoetot ‘nen aontal eveneminte toch door kóste goon. 't Gebouw vaan de Sociëteit mós 'ne woere tempel vaan de God Momus weure. Momus (Momos) de Griekse God vaan spot en kretiek ! Arsjitek Remont kraog d'n opdrach um zoe väöl meugelek 't zottegetal vaan élf te gebruke, es basis vaan zien teikeninge. De breidde vaan de gievel woort élf meter, de zaol oonder woort élf bij élf meter, en de balkon kraog twie kier élf pileerkes. Ouch 't terras woort, wie kin 't ouch aanders, élf meter breid. De zaol oonder kraog ouch groete spiegels die ummertouw mèt de Vastelaovend woorte besjèlderd door bekinde kuns-sjèlders wie Graafland, Jonas, Bellefroid, Levigne, Hollman, Charles Vos en nog väöl aandere. De verbouwing kaom sjus in 1883 op tied klaor, um in de nuie tempel 't 4 x 11 jaor zjubilei vaan de Momus Sociëteit te viere. In 1938 kaom de Sociëteit Momus in groete financiële probleme. De economische crisis en 't daodoor trök laopende aontal leie, waore daovaan de groetste reie. D'n ierste hypotheek vaan fl 28.000 waor door de leie al betaold, meh me had nog e bedraag vaan fl 14.000 ope stoon bij de baank. De Momus Sociëteit kós nog neet mie de rinte aoflosse en woort failliet verklaord. Op 23 Mei 1938 veilde notaris Danco, in de Victoria Taverne in Wiek, de Momus. De Mestreechse brouwer Pol de Chambille, directeur vaan Brouwerij De Leeuw koch 't pand veur fl. 26.000.- De bestumming vaan 't pand woort geweizeg. De zaol oonder bleef in tak en woort kaffee, dat kastelijn Dückers góng exploitere. De bove zaole woorte verheurd es vergader of rippetitie-lokaal, en fanfare Sint Joezep woort toen den' ierste heurder. Bij de Duitse inval in 1945 woorte alle Sociëteite in Mestreech verbooje, en de Duitsers bezatters naome de Momus in gebruuk. Nao d'n twiede wereldoorlog trokke de Amerikane d'r in. Vaanaof 1948 waor de Momus weer 'ne kaffee en woort geëxploiteerd door Berx, Uiterwijk en Postma. In 1958 woort e fies georganiseerd veur 't 75 jaorig bestoon vaan ‘t Momus-gebouw. Op 't momint is de Momus zoe wie me zeet, 'n Restaurant Grandcafé.

De Momus.1883.

Interieur 1883.

Interieur 1910.

Interieur 1890.

Momus 1958.

In de negentiende iew waor in Mestreech neet väöl bezunders te doen op cultureel en sociaol gebeed. Dat waor daan ouch ein vaan de reie tot toen ’nen aontal Mestreechter middestanders ’t gedach hadde, um dao gèt verandering in te goon bringe. En dat gebäörde daan ouch ! Väöl particulere vereiniginge op cultureel gebeed waore op den‘ ierste plaots gemeind es gezèllegheids vereiniginge. De ajdste en de mies versjèllende waor de Momus Sociëteit, beter bekind bij ’t Volk es “de Momus”. Zie organiseerde oonder aandere versjèllende openbare fieste, cortège’s, en ouch weer Vastelaovends-cortèges met de Vastelaovend. Meh ouch ’t sociaole gebäöre vergaot me toen neet. Me deilde aon de minder bedeilde lui sop oet, sjeun, kleiaasj en veural kole in de winter. De Historie vaan ‘ne Sociëteit gaof ’t beeld aon vaan ’t gebäöre en ’t leve vaan Mestreech en zien bewoeners in de negentiende en in ’t begin vaan de twintegste iew. In die hoonderd jaor waore de middestanders de groete organisaters binne de Momus Sociëteit. Eder Sociëteit had häör eigenste vereinigings gebouw, zoe wie ’t nog bestaonde gebouw vaan de Momus, en de Groete Sociëteit oppe Vriethof. De Momus Sociëteit had nog veur ‘ne korte tied op Sint Pieter ‘n boete Sociëteit “ Casino de la Société Momus, Maeszicht “, gelege tege de Oosteleke kant vaan de Sint Pietersberg. De opriechters vaan de Sociëteit Momus, waore oonder aandere bekinde middestanders zoe wie Louis Polis, Jo Naus, Louis Crets en de gebreurs Stiel. Zie kraoge in 1839 vaan de Mestreechter Stads-Commedant Andries des Tombes, veur ’t iers weer touwstumming um ‘ne Vasteloavends-cortège te organisere. ’t Tema vaan dee Vastelaovends-Cortège waor “ De blijde intocht van Keizer Karel in Mestreech op 20 Mei 1520 “. De gezèt oet deen tied, Journal du Limburg sjreef, tot de organisaters nao dat groet suksès vaan dee cortège 'n vereiniging zouw goon opriechte, um daan dee Vastelaovend-Cortège eder jaor weer te goon organisere. In ’t verleie organiseerde me in Mestreech dèkser cortège’s of beter gezach ‘nen Ommegang , meh door ’t belèk vaan de Belzje, waor dat in 1830 verbooje door de Milletaere Gouverneur, B.C.J. Dibbets. Nao ’t organisere vaan de Vastelaovends-Cortège op 2 December 1840, waor den offisjele installatie vaan ’t bestuur vaan de Momus Sociëteit e feit. Bij den’ opriechting vaan de Momus Sociëteit had me ‘n groondwèt mèt ‘nen aontal vaan, wie kin ’t ouch aanders ! , èlf artikele gemaak veur de leie. Ein vaan die artikele waor, tot me Mestreechs mós kinne spreke en sjrieve. Mèt ’t cónsequent gebruuk make vaan ’t Mestreechter dialek, is dat later vaan groete beteikenis gewees, veur de instant hawwing vaan de Mestreechter taol. Nen ‘aander artikel waor tot me de sjariteit hoeg in ’t veendel mós höbbe stoon, en me dat ouch vaan de leie kós verwachte. Bij alderlei rampe in binne of boeteland góng bij de Momus Sociëteit de collectebös langs um geld in te zamele. Ouch woorte in deen tied al kien-aovende georganiseerd, um zoe ouch weer geld in te zamele veur de slachoffers, of erm lui.

Veendel Toneelvereiniging Kunst en Vermaak. 1870

Mèt de Keersemes, Vastelaovend, of ‘ne Nationale fiesdaag, deeg de vereiniging broed oetdeile. De erm lui kraoge in de winter hout of kole um te stoke en gaof me werm kleier. In ’t ierste jaor vaan de Momus Sociëteit in 1840, woorte mèt awwejaorsdaag, 20.000 kilo kole aon de erm lui oetgedeild. Me kreeg ouch sop vaan de Momus “ Sopkokerei “ dee gelege waor aon de zuidkant vaan de Mèrret, in ’t Heilige Geisstraotsje. Sjaolkinder kraoge sjeun en aander benudighede. In ’t jaor 1888 riegde de Momus Sociëteit e tehoes veur bejaorde manne op.’t Tehoes is gelege aon de Herbenusstraot nommer 87, en me had dao plaots veur max.18 bejaorde manslui. ’t Bestuur organiseerde in 1839 veur ’t iers weer ‘ne Vastelaovends-Cortège en dat woort e zoe groet suksès, tot me binne e jaor ouch mie es viefhoonderd nui leie hadde ingesjreve, um lid te weure vaan dee nui Vastelaovends vereiniging.

Louis Polis.

Louis Crets.

Jacobus Naus.

Francois Stiel.

Bestuur Momus Sociëteit 1889.

Es naom vaan dee vereiniging had me "Momus" gekoze umtot Momus ‘ne God is vaan spot en kretiek. Kinmèrkend veur dee nui Sociëteit waor tot me ummertouw ’t gekkegetal vaan èlf gebruukde. Me had neet allein ‘ne groondwèt vaan èlf artikele meh de vereiniging woort ouch bestuurd door 10 leie en eine veurzitter. Ouch bei de bouw vaan ’t vereinigings-gebouw in 1883, woort ’t gekke-getal vaan èlf es basis-getal genome. De veurgievel vaan ’t gebouw woort èlf meter breid gemaak. ’t Balkon is gemaak mèt twie kier èlf zuilkes. De narre kop bove op de gevel is èlf centimeter hoeg en de binnezaol vaan ’t gebouw waor èlf bij èlf meter groet en bekleijd mèt spiegels. Bekinde leie vaan de Momus waore oonder aandere G.Franquinet (1826-1900). Heer waor jurist, literator, stads-archivaris en groet bestuurder vaan de Sociëteit. Ouch Fons Olterdissen (1865-1923) waor ne bekinde Mestreechteneer en lid vaan de Sociëteit. Heer organiseerde ‘nen aontal cortèges en tejater-stökke. ’t Bekindste tejater-stök waor netuurlek De Kaptein vaan Köpenick en Trijn de Begijn. Oet Trijn de Begijn heet me later ’t Mestreechs Volksleed gekoze, naomelek “ Hoera Viva Mestreech “. Belaankriek in deen tied waor ouch de bleuj vaan 't amateur toneel, dat gebäörde in de Sociëteite mèt kemedie vereiniginge wie die vaan de ‘ Momus’, ‘Apollo’, ‘Euterpe’, ‘Concordia’, de ‘Société musicale et Dramatique’, ‘Amis Réunis’, ‘L'Union Chorale’, ‘Les Jeunes Amateurs Maestrichtois’, de ‘Rederijkerskamer Bloeiend door Eendracht’, ‘Kunst en Vermaak’ en ‘de Lauwerkrans’. Die lètste twie vereiniginge waore vaan de Momus Sociëteit, mèt oonder aandere de gebreurs Olterdissen es de groete organisators.

Jaorleks gaove de kemedie vereiniginge gewoenelek twie of miejer “Soireekes “ veur de leie en femilie. Op dees aovende woorte neve zaank en veurdrachte, ein-akters opgeveurd, in 't Frans of in 't Mestreechs. Nao aoflaop vaan 'nen oetveuring waor d'r ummertouw dans. Veur de Franse stökke waor d'r väöl käös in comédies en vaidevilles in ein bedrief. De dialek stökke waore dèks vertaolinge vaan Duitse, Franse of Hollandse stökker. Die woorte daan vertaold, en mèt gèt meziek debei vaan bekinde opera-wijs. Bekinde stökke oet deen tied waore oonder aandere; ‘ De gebrooje Beer’, ‘ Kole en gruus’, ‘ Dras’, ‘ Zjang’, ‘ De bloodzukers’, ‘ Et Spook op te Meule’, ‘ Klaos Pompernikkel’, ‘ Twie Hun um eine knook’, ‘ De twie levetige Doeje’, ‘ Drei Naakse en eine zonder Humme’ etc. Roontelum de iew-wisseling góng ’t gèt slechter mèt de Momus Sociëteit en leep ’t leie-tal trök. Den’ ierste wereld oorlog en de daonao heersende crisis-jaore, waore dao ouch sjöld d'r aon, en de cent waore op bij de lui. Me heet ’t bestoon vaan de Momus kinne rekke tot ’t iew-fies vaan 1939. In ’t jaor 1936 heet me veur ’t lètst ‘ne Vastelaovends-cortège georganiseerd.

Bestuur Momus Sociëteit 1925.

Bèr Retra. Prins Carnaval 1939 + 1946.

Den’ organisatie waor toen al gedeiltelek al in han vaan "Maastricht Vooruit", de veurläöper vaan de V.V.V. Mestreech. Vaanaof 1936 woort daan ouch ‘ne Vastelaovends-Cortège georganiseerd door de V.V.V. In dat jaor woort ‘ne jongere organisatie opgeriech oonder de naom vaan “ Het Comité van Vijf ". Zie organiseerde neet allein de cortège meh ouch “ De Boonte Störrem ” en ’t fenomeen, de Mestreechter Stadsprins. De stadsprins woort gezoch in de bekinde Sociëteite vaan Mestreech. De lètste prins waor Bèr Retra in ’t jaor 1939. Tijdens de Twiede Wereldoorlog waor ‘t viere vaan Vastelaovend verboje. Gemaskerd roondlaope waor zellefs tot 1949 verboje, boenao ‘t laankzaam in ongebruuk raakde. Nao d’n twiede wereld oorlog waor ’t Frans Thewissen dee de Vastelaovendsvereiniging “ De Tempeleers” opriechde. De vereiniging woort door ‘t Mestreechter Stadsbestuur erkind es de verantwoordelijke vaan de Mestreechter Vastelaovend.